Sanatçı Mı Tehdit Mi? Banksy Kimdir?

Grafitinin sanatsal niteliği sanat dünyasında hararetli tartışılan bir konudur ve bu tartışmanın göbeğinde de Banksy oturmaktadır. Yüz binlerce dolar değerindeki eserlerinin üzeri ya da belediye görevlileri tarafından boyanıyor ya da rakip sanatçılar tarafından tahrip ediliyor. Kendisinin bütün zamanların en ünlü grafiti sanatçısı olduğuna rahatlıkla söyleyebiliriz. Ne var ki günümüze kadar hiç kimse onun gerçekte kim olduğunu bilmemiştir.

Bir Tuval Olarak Dünya

Banksy diye bilinen sanatçı kimliğini halktan gizlemek için epey çaba sarf etmektedir, ama geçmişine dair bilinen birkaç husus vardır. İngiltere’nin Bristol kentinin içinde ya da yakınlarında 1970’lerin başlarında doğmuş ve doğduğu yerde sokak sanatına tutku duymaya başlamıştır. İlk grafiti eserleri, 1990’ların başında Bristol yöresinde binalara, reklam panolarına ve diğer kamusal yüzeylere elle ve yazı spreyiyle yaptığı resimler olmuştur. İlk eserleri zaman alıcıydı ve bu da çalışırken polis tarafından yakalanma riskini artırıyordu. 1990’ların sonlarından 2000’lere kadar Banksy resme harcadığı zamanı azaltmak için önceden üretilip, boyanın yüzeye belli biçimde aktarılmasını sağlayacak zarif şablonlar denedi. Pek çok sanatçı, sanatın ruhuna ters düştüğü gerekçesiyle onun şablonları kaçamak bir yol olarak kullanmasını eleştirdi. Ne olursa olsun Banksy tercih ettiği araçla sokak sanatını icra etmeyi günümüze kadar sürdürmüştür.

Sistem Karşıtının Sanatı

Kariyerinin başlagıcından itibaren Banksy’nin sanatı, kendinden emin bir halde statüko karşıtı bir duruş sergilemiştir. Çoğu zaman hayvan karakterler ve gerçek ebatta insan figürleri kullanan Banksy, sanatını kullanarak savaşla, toplumun zenginlik takıntısıyla, sansürle, endüstrileşmeyle ve hatta sanatın kendisiyle dalga geçer. Eserler, genellikle izleyici dünya hakkında farklı düşünmeye iten yazılar ya da metaforik mesajlar içerir. Sözgelimi, 2005’te Banksy, İsrail’in Batı Şeria’da ördüğü duvara dokuz parçadan oluşan bir seri resmetti. Bu seride İsrailli bir askerin üzerini arayan küçük bir kız, kürek ve kovayla duvarda tünel açan çocuklar, bir buket çiçek fırlatan bir protestocu ve diğer aykırı imgeler yer alıyordu.

Öte yandan bütün eserleri bu kadar ciddi değildi. Resimlerinin çoğu isyankar olmaktan ziyade alaycıdır. Bir resminde elinde resim fırçası tutan iri bir farenin (eserlerinde sıkça kullandığı bir hayvan) üzerinde şu yazılıdır: “Zamanımız çok ama söyleyecek sözümüz pek yok.” Gerilla sanatı faaliyetlerinden birinde Banksy British Museum’da sergilenen eserlerin arasına bir taş levha parçası astı. Taş levhanın üzerine mağara resmi üslubuyla yapılmış resimde bir alışveriş arabasını iten eski bir avcı insan betimleniyordu. Müze yetkililerinin eserin farkına varması birkaç günü buldu.

Sokaklardan Dışarı Ve Galerilerden İçeri

Banksy’nin kendine has sokak sanatı faaliyetinin en büyük özelliklerinden biri bir kez yapılıp bittiğinde nadiren aktarılabilir ya da taşınabilir olmasıdır. Kimse bir binanın duvarına yapılan bir eseri kolayca satamaz; gerçi evlerinin duvarına Banksy tarafından resim yapılmış bazı şanslı insanlar sonradan o evleri “duvar resimli ev” olarak satmıştır.

Onun özgün eserlerini satın alma hevesindeki sanat erbaplarının şansına, Banksy sanat kariyeri boyunca birkaç sergi açtı. 2006’da düzenlediği Barely Legal (Neredeyse Yasadışı) adlı sergide dünyanın yoksulluğunu (daha doğrusu, halkın bu yoksulluğu görmezden gelme kararını) mecazi olarak anlatması için gerçek yetişkin bir fili pembe ve sarıya boyadı.

Sergilerinin ve şöhretler dünyasında giderek daha fazla ilgi görmesinin sonucunda resimler önce on binlerce, sonra da yüz binlerce dolara satılmaya başlandı. 2007’de akrilik boya ve spreyle yaptığı ve bombalarla bovling oynayan emeklileri resmettiği Orta İngiltere’yi Bombalamak resmi 102.000 pound gibi hayret verici bir fiyata satıldı. Onun eserleri söz konusu olduğunda rekor bir fiyattı bu ve çok geçmeden diğer resimleri bu fiyatı ikiye ve üçe katladı.

Banksy, başarısının keyfini sürmek yerine genellikle onu önemsemedi ya da en azından böyle bir izlenim bıraktı. Bir keresinde websitesine koyduğu resminde bir mezat sahnesi gösteriliyor ve teklif çerçevesinin içinde şu yazıyordu: “Siz moronların gerçekten bu pisliği satın aldığına inanamıyorum.” Bazıları onun bu kayıtsızlığının, kendi gizemini artırmaya dönük bir pazarlama taktiği olduğu kanısındadır, ama çoğu kimse onun bu küçümseyici tavrının sahici olduğuna inanır.

Hediyelik Eşya Dükkanından Çıkış

2010’da Banksy sonradan Amerika’ya göçmüş Fransız sanatçı Thierry Guetta ve onun sokak sanatına olan tutkusunu işlediği bir belgesel çekti ve bu belgeselde göründü (tabii yüzünü ve sesini belli etmeden). Söz konusu belgesel sokak sanatının kısa bir tarihçesini sunmakta ve Guetta’nın “Mr.Brainwash” (Bay Beyin Yıkama) adlı yeni kişiliğiyle sanat dünyasında sonunda şöhreti yakalamasını anlatmaktadır. Filmin özgün olup olmadığı tartışmaya açık, ama Banksy hem sanatçı Mr.Brainwash’un neredeyse bir gün içerisinde kazandığı başarısında (ilk sergisi 1 milyon dolardan fazla hasılat yaptı) hem de belgeselin hakiki olduğunda ısrar ediyor. Filmde Banksy neredeyse sıradan birinin sanat camiasında kendine bir isim uydurup sonra bu isimle adeta para basmasının ne kadar kolay olduğuna biz seyircilerle birlikte şaşırıp kalıyor.

Kimlik

Çeşitli şahısların, adı kötüye çıkmış Banksy olduğu söylendi; ama şimdiye değin bu şahısların hiçbiri sanatçı ya da herhangi bir çalışma arkadaşı tarafından doğrulanmadı. Birçok fotoğrafçı güya Banksy’yi çalışırken çektiğini söyledi, ama hiçbiri fotoğrafta gösterdiği şahsın gerçekten o olduğunu kanıtlayamadı.

En revaçta teori ise Robin Gunningham adında bir Britanyalı adam etrafından dolanmaktadır, bu adamın geçmişi ile Banksy’ninki uyuşmaktadır. Sanatçının kendisi ise bu teoriler hakkında pek yorum yapmıyor ve spekülasyonları umursamamayı tercih ediyor. İsmini neden sakladığı kendisine sorulduğunda bu durumun, polis müdahalesi korkusundan azade bir halde sanatını yapmasına olanak tanıdığını açıkça belirtmiştir.

Banksy kimliğinin gizemi onun ününü ve popülaritesini pekiştirmeye devam edecek.