Ümit GÜL
Şarbon özellikle büyükbaş hayvanların Antraks isimli basil ile hastalanmalarından sonra temasla veya ürünleriyle insanlara da bulaşabilen bir hastalıktır. Şarbon basili dış ortamda benzetecek olursak tohuma benzer formda bulunur, buna spor formu denir. Bu sporlar çok dayanıklıdır, biyolojik silah olarak bile kullanılabilir. 60 yıl gibi sürelerde canlı kalabilirler, vücuda girince bu tohuma benzettiğimiz sporlar hemen canlanır ve hastalık başlar.
Hastalık ölümle sonuçlanırsa otopsi yapılması yasaktır, çünkü hastalığa ve ölüme sebep olan canlı formu dayanıksızdır, bir kaç gün içinde bu formdaki şarbon basilleri ölür. Şayet vücut otopsiyle açılırsa hemen en zorlu şartlara, temizlik malzemelerine ilaçlara vb dayanıklı olan spor formuna dönüşür ve yayılmaya devam eder.
Hastalığın yayılmasını önlemek için ölen hayvanlar; şarbon bakterileri, yırtıcı hayvanlar, böcekler sel suları gibi sebeplerle başka yerlere ulaşmasın diye derin bir çukura üzerine kireç dökülerek gömülür.
Şarbon nerden bulaşırsa hastalık ordan başlar. Hasta hayvanlara temasla bulaşırsa deride, etinin yenmesiyle bağırsaklarımızda, sporlarını solunmasıyla ise akciğerlerimizden başlayıp tüm vücudumuza yayılan hasara neden olur.
Deri Şarbonu,
Şarbonlu hayvanla temas sonucu geçer. Ortası siyah, çevresi kabarmış bir çıban ortaya çıkar. En çok temasa açık yerlerde el, ayak, yüz burunda görülür. Ölüm olursa deri 2-3 saat içinde siyah renk alır. İnsanlarda en çok deri şarbonu görülür. En hafif formu budur. Çok ilginçtir ortası siyah su toplamış bir çıban çıkmıştır ama ağrı yapmaz. 5-10 cm çapa kadar ulaşabilir. Baş ağrısı, halsizlik, kırgınlık daha sonra toksinlerin kana karışmaya başlamasıyla başta, boyunda, dilde hatta göz kapaklarında ciddi şişliklere neden olur.
Hastalığı atlatılırsa çıban kabuklaşır ve şikayetler geçer.
Bağırsak Şarbonu;
Şarbonlu hayvan etini yedikten kısa bir süre sonra sanki besin zehirlenmesi gibi bulantı, kusma, karın ağrısı ve ishal başlar. Daha sonra baş ağrısı, halsizlik, kırgınlık olur ve ishal kanlı ishale dönüşebilir. Genel durum hızla bozulur ve günler içinde ölümle sonuçlanır.
Akciğer Şarbonu;
Şarbon sporlarının solunmasıyla bulaşır. Aniden titremeyle 40-41 derece ateş başlar. Hızla tüm vücuda yayılır. En tehlikeli formu budur. 2-3 gün içinde ölümle sonuçlanır.
Tedavi;
En önemli şey tedaviye erken başlanmasıdır. Başta penisilin olmak üzere damardan verilen antibiyotikler tedavide kullanılır. Yine erken başlamışsa anti-toksinler kullanılabilir. Veterinerler, hayvancılıkla uğraşan insanlar ve deri işi yapanlar meslekleri gereği 6 ayda bir yapılan şarbon aşısıyla korunabilirler.
