Psikolog
Günümüzde bireylerin hayatı kendini her alanda hissettiren zorluklarla doludur. Yaşanan bu zorluklar kişinin psikolojik dengesini bozarak, bir yandan yaşamının devamı için gerekli olan enerjiyi açığa çıkartırken bir diğer taraftan da kişinin tüm yaşam enerjisini yok edebilecek çelişkilerle kişiyi savunmasız ve zayıf bırakabilmektedir.
Modern hayatın getirdiği değişimler ile birlikte çalışma hayatı karmaşıklaşmış, dinamikleşmiş ve kişileri hem fizyolojik hem de psikolojik olarak baskı altına alarak bireylerin zamanla tükenmelerine neden olmuştur. Tükenmeye başlayan kişilerin hem çalıştığı kurumlardaki bağlılığı hem de bağlı olduğu yere sağladıkları katkılarda düşüşler gözlemlenebilmektedir. İş hayatında sorunlar yaşamaya başlayan kişilerin bir yerden sonra hayatı da sorgulamaya başladığı, bu süreçte kendisini hayatın neresine koyduğu ve yaşamdan aldığı doyumdaki değişimleri de dikkat çekmeye başlayan bir konu haline gelmektedir.
Stres altındaki kişinin yorgunluk, hayal kırıklığı ve işi bırakma isteği ile karakterize durumunu tanımlamak için kullanılan bir terimdir tükenmişlik sendromu. Sizi depresif bir ruh haline mahkûm edip işinizi yapamaz hale getirir bu durum. Aşırı yorgunluk, monoton bir hayat, gerekli istirahatleri yapamama, iş faktörlerine dayalı kronik zorlanma ve hayata karşı verdiği mücadelenin karşılığını alamama durumlarında ortaya çıkar.
Kısaca, hayatın yoğun talepleri sonucunda ruhsal ve fiziksel açıdan enerjinin tükenişi olarak tanımlanabilir.
Tükenmişliği duygusal ve fiziksel bitkinlik, kişisel başarının azalması ve duyarsızlaşma şeklinde üç alt boyutta görebiliriz.
Tükenmişlik içindeki bir insan, yaşamın anlamını yitirdiğini ve tüm isteklerinin kaybolduğunu düşünür.
Tükenmişlik sendromunu yaratan birçok faktör vardır ancak bunların en önemlisi stres’dir! Maruz kalınan stres faktörleri ile baş edilemediğinde sıkıntı büyüyerek kişiyi tükenmişlik sendromuna kadar götürür. Tükenmişlik sendromuna, özelikle insanlarla birebir çalışan iş kollarında rastlanır. Yüz yüze çalışmayı gerektiren işlerde yaşanan güçlükler bu sendromun oluşmasına zemin hazırlar.
* Tükenmişlik genellikle insana yönelik hizmet sektöründe çalışanlarda,
* Yönetici kademesindekilerde,
* Kurtarıcı pozisyondaki bireylerde,
* Yaşamsal önemi olan kararlar vermek durumunda kalan kişilerde,
* Takım liderlerinde,
* Zaman baskısı ile işi yetiştirmek durumunda kalanlarda,
* Dikkat ve detaylar üzerinde çalışılmayı gerektiren işlerde çalışanlarda daha sık görülmektedir.
Tükenmişlik sendromu depresyondan farklıdır!
Her ikisi de insanın motivasyonunu azaltıp hayattan zevk almasını engellese de, depresyondan kaynaklanan olumsuz duygular hayatın tümüne yayılmışken(iş, aile, sosyal ilişkiler, diğer aktiviteler vs.) tükenmişlik sendromu sadece yapılan iş ile ilgilidir.
Tükenmişlik sendromu yaşayıp yaşamadığımızı her gün şu soruları sorgulayarak anlayabiliriz..
* İşimden dolayı duygusal olarak bitmiş hissediyorum.
* Her gün uyandığımda yeni bir iş günü için enerjim yok, yorgun hissediyorum.
* İşe başladığım ilk güne göre daha ilgisizim.
* İşime hevesim azaldı.
* Yaptığım işin bir işe yaradığı konusunda emin değilim.
* Yaptığım işin önemi ve gereklilikleri hakkında şüphelerim var.
Tükenmişlik bir gecede ortaya çıkmaz!
Yavaş yavaş, ayları alan bir süreçle aşamalı olarak kendini gösterir. Tükenme yavaş ve sinsice başlar. Ortaya çıkışı ani olabilir fakat tükenme uzun vadede gelişen bir tutumdur. Kişi çok uzun süre boyunca ideale ulaşmak için kendini zorlamış, rahatladığı bir sırada hiçbir uyarı bulunmadan ani bir belirti ona tükendiğini gösterir.
Aşağıdaki semptomlara sahipseniz:
1. Kendinizi aşırı derecede yorgun hissediyorsanız (yorgunluk, güçsüzlük, enerji kaybı, kas krampları, uyku bozuklukları, vs.),
2. Motivasyon eksikliğiniz varsa (depresif duygulanım, ümitsizlik, kızgınlık, huzursuzluk),
3. Hüsran, kötümserlik, alaycılık gibi negatif duygular geliştiriyorsanız,
4. Zihinsel süreçlerinizde problemler yaşıyorsanız,
5. Kendinizi mesleki performansınız konusunda yetersiz hissediyorsanız,
6. Sosyal ilişkilerinizde problemler yaşıyorsanız,
7. Kötü alışkanlıklar edindiyseniz,
8. İş yerinde değilken bile işle ilgili düşünceler zihninizi sürekli meşgul ediyorsa,
9. İş ve hayat tatmininiz genel itibariyle düşmüşse,
10. Belirgin sağlık problemleri yaşıyorsanız
Tükenmişlik sendromu sizin de kapınızda olabilir!
Tükenmişlik sendromunda iş ve aile dengesi oldukça önemlidir.
Meslekli rollerle aile rolleri arasında bocalayan ve her iki alan arasında doyurucu bir denge kuramayan kişilerde tükenmişliğe daha sık rastlanmaktadır.
Tükenmişlik Sendromunun Davranışsal Belirtileri:
* Hatalar yapma,
* Bazı şeyleri erteleme ya da sürüncemede bırakma,
* İşe geç gelme,
* İzinsiz olarak ya da hastalık nedeni ile işe gelmeme,
* İşi bırakma eğilimi,
* Hizmetin niteliğinde bozulma,
* İşte ve iş dışındaki ilişkilerde bozulma,
* Kaza ve yaralanmalarda artış,
* Meslektaşlara ve hizmet verilen kişilere, mesleğe karşı alaycı bir tavır sergileme,
* İşle ilgilenmek yerine başka şeylerle vakit geçirme, kuruma ilginin kaybı şeklinde ortaya çıkabilir.
Nasıl Başa Çıkılabilirim?
Tükenmişlik seviyesine gelmiş olan bireyin en önemli ihtiyacı güç ve inançtır. Bu aşamadan çıkış için bakış açılarının, düşünce sisteminin, değerler sıralamasının değiştirilmesi ve geliştirilmesi gerekir.
Sağlıksız inançların, otomatik düşüncelerin, olumsuz algıların fark edilmesi ve düşüncelerin yeniden yapılandırılması gerekir.
* Her şey benim kontrolümde olsun,
* Mükemmel olursam kontrolü ele alabilirim,
* Başkalarını memnun etmek zorundayım,
* İnsanları incitmemem gerekir,
* Herkes beni sevsin,
gibi düşünceleri zihnimizden uzaklaştırmalıyız!
Sendromdan kurtulmak için hem bireyin hem de çevresinin aynı anda çaba göstermesi gerekir. Kişi sendroma yakalanmadan önce neyi iyi yaptığına inanıyorsa o alana yoğunlaşmalı ve kendisinin de başarılı işlere imza attığını tekrar hatırlaması gerekir.
Neler Yapılmalıdır?
* Hobilerinize vakit ayırın ya da yeni hobiler edinin,
Hobileri olan, sosyal ilişkileri zengin kişiler tükenmeye karşı daha donanımlıdırlar.
* Tatil ve dinlenme olanaklarınızı kullanın,
Yıllık izinlerinizi ihmal etmeyin, öğle aralarınızı ve molalarınızı es geçmeyin.
* İşyerindeki rutin alışkanlıklarını bırakarak monotonluğu azaltın,
Her öğle yemeğinde aynı arkadaşlarınızla yemeğe çıkmayın, her gün aynı yerde yemek yemeyin.
* İş çıkışı rahatlatıcı aktivitelerde bulunun,
Haftada bir gün bile olsa iş çıkışı bir plan yapın.
* Spor yapın,
Bir spor salonuna kaydolun, yürüyüş yapın.
* Nefes alma ve gevşeme tekniklerini öğrenin,
Meditasyon ya da yoga yapın.
* Hayatınızda mizaha yer verin,
Karikatür dergilerini veya sitelerini takip edin.
* Herkesin bir stres eşiği vardır, bu eşiği aşmayın,
Stresi kontrol etmeyi öğrenin.
* Uyku ritmine dikkat edin,
Rahat bir uyku için yatağa girmeden önce günlük bütün stres nedenlerini aklınızdan uzaklaştırmak hoşa giden konuları düşünmek, hoşlandığınız bir filmi seyretmek; size düzenli bir uyku sağlayabilir.
İş arkadaşları düzeyinde yapılması gerekenler
* Aynı yerde çalışan kişilerin zaman zaman iş dışı konularda konuşmaları ve birlikte hoşça vakit geçirmeleri birbirlerine olan desteklerini arttırır.
* Birlikte çalışanların uyumlu bir ekip çalışması içinde olmaları, aralarında adil bir görev paylaşımının olması, hem hizmetin kalitesini arttırır, hem de ilişki sorunlarını önler.
* Birlikte çalışmadan doğan sorunların zamanında, sorun kronikleşmeden çözülmesi gereklidir.
* İşte karşılaşılan sorunların ve duygusal zorlukların paylaşılabileceği destekleyici grupların oluşturulması da yararlıdır.
Aile düzeyinde yapılması gerekenler nelerdir?
İş dışındaki yaşamda ailenin ve diğer yakın kişilerin desteği vazgeçilmezdir, ayrıca bu yolla kişi işi dışında var olduğu ve takdir edildiği bir alan bulmuş olacaktır. Ailenizden destek istemekten çekinmeyin, onlara olabildiğince açık olun.
Gevşeme egzersizi yapalım!
Bu egzersizin amacı vücudunuzdaki gerginlik ve gevşeme halleri arasındaki farkı göstermek ve nasıl gevşeyebileceğinizi öğretmektir. Kaslarınızdaki gerginliği tanımak stres yüksek noktalara ulaşmadan gevşeme ihtiyacınızı hatırlamanıza da yardımcı olacaktır.
Unutulmamalıdır ki ; “Hiç kimse tükenmişlik sendromuna karşı bağışık değildir. Hangi işte çalışırsa çalışsın, hangi pozisyonda olursa olsun herkes tükenmişlik sendromu için bir adaydır” Bu yüzden …
Tükenmeden kaçınmak ile ilgili en kapsayıcı yol, kişinin hayatında bir denge oluşturmasından geçer.
Stresin üzerinizdeki etkilerinin farkında olun. Eğer stresin sizi ele geçirmeye başladığını hisseder ve tükenmişliğe doğru gittiğinizi fark ederseniz öncelikli olarak kendinize bir destek sistemi kurun. Eğer kendi süreçle tek başınıza baş edemiyorsanız tükenmeden profesyonel yardım alın.
Ne zaman Profesyonel Yardım Almalıyım?
Bu durum sağlığınızı etkiliyorsa,
Hiç bitmeyecekmiş gibi geliyorsa,
İşinizi bırakmayı, uzaklaşmayı düşünüyorsanız,
Depresif, üzgün, ağlamaklı, hayat yaşamaya değmez gibi hissediyorsanız,
İştahınız, uyku düzeniniz bozulduysa,
Yemek, alkol, uyuşturucu, uyku, sigara, alışveriş ile başa çıkmaya çalışıyorsanız,
Bazı duygu ve düşünceleri paylaşmak çok zor geliyorsa,
PROFESYONEL YARDIM ALIN..
